Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ

Η παγκόσμια πρεμιέρα της ταινίας πραγματοποιήθκε στο Φεστιβάλ του Τορόντο.

Η «Επιστροφή» γεννήθηκε από το πάθος μου για το έπος του Ομήρου και από το απίστευτο γεγονός ότι, παρά τη θέση που έχει η Οδύσσεια στη κουλτούρα του Δυτικού κόσμου και τις διαχρονικές, οικουμενικές θεματικές της, ο κινηματογράφος δεν έχει ποτέ καταφέρει να αποδώσει την ιστορία αυτή όπως της αξίζει. Και σήμερα το έργο του Ομήρου μάς αναγκάζει να έρθουμε αντιμέτωποι με την τραγωδία του πολέμου - αυτών που τον πολεμούν και αυτών που μένουν πίσω - με έναν τρόπο που μοιάζει φοβερά και θλιβερά επίκαιρος.

Ως μια ιστορία επιστροφής και λύτρωσης από τον πόλεμο, το ενδιαφέρον μου εστίαζε πάντα όχι τόσο στα φανταστικά στοιχεία του ταξιδιού του Οδυσσέα, όσο στην επανένωση των χαρακτήρων στο τέλος του ταξιδιού αυτού. Για το λόγο αυτό, ενώ διατηρούμε κάποιες από τις πιο εμβληματικές στιγμές του ομηρικού έπους, η δική μας ιστορία είναι μια Οδύσσεια του μυαλού, χωρίς ταξίδια, χωρίς τέρατα και χωρίς θεούς – το ταξίδι μιας οικογένειας, τα μέλη της οποίας βρίσκουν τρόπο να επανενωθούν παρά τα εμπόδια που συναντούν γύρω τους, αλλά και μέσα τους.

Οι μύθοι επιβιώνουν ακριβώς επειδή είναι τόσο καλές ιστορίες: τόσο πιστευτές όσο και απίστευτες. Οι χαρακτήρες τους είναι κάπως εξωπραγματικοί, αλλά στην πραγματικότητα απόλυτα ανθρώπινοι. Στην ταινία αυτή, παίρνουμε έναν αρχαίο μύθο με τον οποίο πολλοί συνδέονται συναισθηματικά (τον γνωρίζουν, τον αγαπούν, τον αναγνωρίζουν) και οδηγούμε το κοινό να ανακαλύψει την ανθρώπινη αλήθεια πίσω από την αρχαία ιστορία, να βρει τους ανθρώπους πίσω από τις μυθικές φιγούρες. Θέλουμε να εισχωρήσουμε στην ψυχολογία των ηρώων, δίνοντας έμφαση σε, εσωτερικές και εξωτερικές, συγκρούσεις και να δώσουμε σε μια ιστορία, που μετρά 3 χιλιάδες χρόνια, τη δύναμη ενός σύγχρονου θρίλερ. 

Ένας πατέρας που έχει χάσει τον εαυτό του εξαιτίας της φρίκης του πολέμου. Μια σύζυγος φυλακισμένη σε μια αβέβαιη επιστροφή και την επιθυμία να προστατεύσει το γιο της. Ένας νεαρός άνδρας που ψάχνει τη δική του ταυτότητα – ένα πολύπλοκο ψυχολογικό ταξίδι προς την ενηλικίωση, που έχει αγνοηθεί από τις προηγούμενες μεταφορές του ποιήματος στη μεγάλη οθόνη. Στο σενάριό μας, πιστεύουμε ότι έχουμε αναδείξει τη δυσφορία του Τηλέμαχου, τον θυμό και την ανασφάλειά του, τις επιθυμίες του που τον διχάζουν ανάμεσα στην αγάπη για τη μητέρα του και το βάρος του μύθου του πατέρα του από τη μία, και τη λαχτάρα του να βρει τη δική του θέση στον κόσμο από την άλλη. Μαζί, η οικογένεια θα χρειαστεί να κάνει το δικό της ταξίδι για να απελευθερωθεί από τις εμπειρίες και τους ρόλους που ο κόσμος περιμένει να εκτελέσουν. 

Ο κόσμος μέσα στον οποίο κινούνται οι χαρακτήρες μας, από τη γη ως την αρχιτεκτονική, και από τα αντικείμενα ως τα ρούχα, είναι εντελώς απομακρυσμένος από οτιδήποτε έχουμε συνδυάσει με το σινεμά του φανταστικού. Είναι ένας κόσμος, τον οποίο το κοινό θα μπορέσει να αναγνωρίσει ως πραγματικό και ρεαλιστικό. Κατά κάποιον τρόπο θα είναι ένας κόσμος, ο οποίος, παρόλο που ανήκει σε ένα μακρινό παρελθόν, θα επιτρέψει τους θεατές να αναγνωρίσουν τους εαυτούς τους στους χαρακτήρες – ή, καλύτερα, τους ανθρώπους επί της οθόνης. 

Οι βασικές κινηματογραφικές αναφορές για την ταινία μας είναι οι σπουδαίες ταινίες του Ακίρα Κουροσάβα «Ο Θρόνος του Αίματος» και «Οι Επτά Σαμουράι», ειδικότερα στην εναλλαγή δράσης και ακινησίας, και τη διαρκή παρουσία του καιρού στα κάδρα. Εμπνευστήκαμε επίσης από τη «Βασίλισσα Μάργκο» του Πατρίς Σερό, μια ταινία βουτηγμένη σε ένα παρελθόν όπου τα χαρακτηριστικά της ιστορικής ταινίας δεν παρεμβαίνουν επ’ ουδενί στη συναισθηματική αλήθεια των χαρακτήρων και όπου η κάμερα συλλαμβάνει τις κινήσεις των ανθρώπων, φίλων και αντιπάλων σα χορογραφία μπαλέτου. Έτσι, η δική μας κάμερα θα αποτυπώσει τη σωματική βία και τη συναισθηματική αγωνία, καθώς αυτές συγκρούονται και εναλλάσσονται σε ένα περιβάλλον φτιαγμένο από νερό, χώμα, φωτιά και αίμα. Η ακινησία και η δράση θα μοιραστούν έναν κόσμο από εικόνες μακριά από τα λευκά μάρμαρα, τον γαλάζιο ουρανό και τη μπλε θάλασσα που συνήθως συσχετίζουμε με την αρχαία Ελλάδα. 

Είναι ένα φιλόδοξο πρότζεκτ και πιστεύω ότι άξιζε να το προσπαθήσουμε μόνο με ηθοποιούς που όχι μόνο έχουν σπουδαίο ταλέντο, αλλά και την επιθυμία να ρισκάρουν για να φέρουν την ψυχή του Ομήρου στον σημερινό κόσμο. Και στη Ζιλιέτ Μπινός και τον Ρέιφ Φάινς είχαμε δύο εξπέρ της υποκριτικής τέχνης, η δυναμική παρουσία των οποίων είναι αντίστοιχη της γενναιότητας με την οποία αντιμετωπίζουν τη δουλειά τους.

Ουμπέρτο Παζολίνι